Klassieke rubriek van Coen Jansen | Aflevering 30

Deze aflevering zal in geheel gewijd zijn aan één Franse componist;
George Bizet (1838-1875).
Van zijn hand staan een "dansante" symfonie en twee schitterende aria's uit zijn opera de Parelvissers voor u klaar.
En verder; ook nog een integrale uitvoering van wat we gerust de kroon op het werk van Bizet mogen noemen; Carmen. Nooit eerder was er een dergelijke opera gecomponeerd waarin, en met succes! typisch Spaanse folkloristische elementen werden vermengd met sensuele melodieën, prachtige orkestratie en gepeperde ritmiek.
Niet voor niets werd de kleurrijke partituur van Carmen (over het mooie meisje uit de sigarettenfabriek, de losbandige verleidster; wulps en brutaal) door beroemde tijdgenoten als de belangrijke operacomponisten Richard Wagner en Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, maar ook door Johannes Brahms op zijn grote waarde geschat én geroemd! Tegenwoordig is de muziek van Carmen zó wereldberoemd, dat het een welhaast mythische status verworven heeft; iedereen kent de muziek van Carmen; zélfs wanneer men de opera nooit gezien heeft. Carmen is dan ook één van de geliefdste en meest uitgevoerde opera's ter wereld geworden.

*George Bizet; kwam uit een muzikaal nest; een pianiste als moeder en een niet onverdienstelijke zanger en amateurmusicus als vader die als kapper/pruikenmaker de kost verdiende. Bizet studeerde als muzikaal wonderkind al aan het beroemde conservatorium van Parijs, won daar diverse compositiewedstrijden en op negentienjarige leeftijd won hij de belangrijke Prix de Rome. Bizet is vooral bekend vanwege zijn opera’s en de L'Arlésienne-suites, maar hij schreef ook symfonieën en liederen. Hij is enige tijd ook muziekcriticus geweest. Bizet trouwde in 1869 met Geneviève, de dochter van Bizet's leraar, de operacomponist Halévy.
Bizet heeft in zijn veel te korte leven een flink aantal tegenslagen en ontgoochelingen te verwerken gekregen, zo liet hij bijvoorbeeld grote kansen aan zijn neus voorbij gaan, vernietigde een behoorlijk aantal van zijn eigen partituren en hadden de premières van zijn opera's Les pêcheurs de Perles en zélfs van Carmen niet het grote succes wat ze verdienden!

*Bizet's bekendste symfonie is zijn hier te beluisteren Symfonie in C uit 1855. Deze symfonische parel was een compositie-opdracht voor de talentvolle student; Bizet was amper zeventien toen hij dit meesterwerk schreef!! en het werd pas in 1935 voor het eerst uitgevoerd nadat de partituur door dirigent Felix Weingartner in Parijs was (her-)ontdekt. Bizet componeerde dit zeer levenslustige werk in amper één maand tijd.
En al op deze jonge leeftijd liet Bizet zien dat hij talent had voor geniale melodieën en dat hij prachtig kon orkestreren; luister bijvoorbeeld alleen al maar eens naar het schitterende tweede deel met de prachtige hobo-solo! Bizet heeft nooit de bedoeling gehad dit werk te laten uitvoeren of publiceren; hij vermeldde dit jeugdige meesterwerk dan ook niet in zijn brieven, maar desondanks moet hij er zélf tóch heel tevreden over geweest zijn, want hij hergebruikte materiaal uit deze symfonie, die zijn eerste was, in een aantal latere werken.
**Symfonie in C (1855) in een fraaie live-opname uitgevoerd door het Nederlands Kamerorkest olv concertmeester Gordan Nikolić;

I; Allegro vivo, II; Andante. Adagio, III; Allegro vivace; IV; Finale. Allegro vivace

*Een schitterende aria en het wereldberoemde duet uit Les Pêcheurs de Perles/De Parelvissers (1863); deze geliefde opera handelt over liefde, vriendschap, trouw en verraad in een vissersdorpje op het achttiende eeuwse Ceylon. In dit paradijselijk oord zijn twee vrienden verliefd op het meisje; de latere priesteres Leila. Om hun dierbare vriendschap niet op het spel te zetten, beloven ze elkaar dat ze Leila geen avances zullen maken............
In Les Pêcheurs de Perles excelleert Bizet ook weer met prachtige melodieën in de meest fantastische orkestraties! Overtuig uzelf...........
**
Tijdens een concertuitvoering zingt tenor Michael Spyres op fenomenale wijze de ontroerende aria van Nadir; *Je crois entendre encore" hierin mijmert Nadir over het weerzien van de mooie Leïla, op wie hij op slag verliefd wordt. ;

""Au fond du temple saint"; in een oude maar o zo mooie studio-opname wánt; met de legendarische stemmen van Jussi Björling-tenor en Robert Merril-bariton; In dit duet bezingen de twee vrienden zowél hun vriendschap als hun liefde voor dezelfde Leila, waarbij ze elkaar beloven niets met deze vrouw te beginnen….........

*Na de premiere (1875) was er veel kritiek op Carmen; de opera-bewerking van de gelijknamige roman van Prosper Mérimée (1803-1870); over een dramatische liefdesgeschiedenis van een wulpse Spaanse zigeunerin van vlees en bloed.
Carmen als de vrijgevochten femme fatale van bijna legendarische allure, als de vrouwelijke Don Juan was blijkbaar teveel van het goede voor het toenmalige publiek.
Men was namelijk nog niet gewend aan de onverhulde sexualiteit zoals in deze opera. Het publiek was er, net als de brute moord op Carmen, die voor díe tijd véél te expliciet op het podium werd uitgebeeld, kennelijk dus nog niet aan toe om een dergelijk zedeloze muziekspektakel voorgeschoteld te krijgen. Er waren zelfs zaaleigenaren die daarom hun abonnementhouders adviseerden vooral weg te blijven............

Maar met een zó'n spannend verhaal vol drama dat zich in vliegende vaart ontrolt, met levensechte personages, liefde en grote massascenes kon het niet uitblijven dat Carmen desondanks al gauw één van 's-werelds populairste en meest uitgevoerde opera's zou worden!!! Maar dat ongekende succes zou Bizet helaas niet meer mogen meemaken, want kort na de premiere van Carmen stierf hij (overwerkt?) op veel te jonge leeftijd aan een hartaanval.

Het verhaal en de personages waren dus nieuw voor opera: tot dan toe speelden vooral goden uit de mythologie en adellijke personen de hoofdrol in opera's maar in het nieuwe operagenre, dat "verisme" (=waarheidsgetrouw) genoemd wordt, ging het om mensen zoals u en ik, met emoties en problemen uit het echte leven. Ook andere componisten, zoals de Italianen Puccini, Leoncavallo en Mascagni stonden met de onderwerpen van hun veristische opera’s dicht bij het alledaagse leven.

Carmen vertelt in vier bedrijven het verhaal van een losbandig zigeunermeisje en antiheldin die moeiteloos mannen binnenhaalt en weer afdankt. Ze geeft de verdwaasde soldaat Don José op voor de knappe stierenvechter Escamillo, met alle fatale gevolgen van dien, want haar onblusbare liefdesverlangens blijken alleen door de dood getemd te kunnen worden............
Bizet haalde, net als veel andere componisten uit de 19e eeuw, voor Carmen inspiratie uit de Provençaalse maar vooral uit de rijke Spaanse (fokloristische) muziek, zodat er veel schitterende Spaanse dansen in Carmen te horen zijn die de onweerstaanbare spetterende muziek opleverde die iedereen kent.

Laat u zich via de bekende ouverture, dé habanera; "L'amour est un oiseau rebelle/De liefde is een rebelse vogel" (=de eerste aria van de titelrol; een en al verleiding. die zelfs uitgegroeid is tot een van de bekendste uit het gehele operarepertoire!!), de seguidilla (een oude Castiliaanse volksdans), de overbekende en altijd weer opzwepende danse Bohème, hét lied van de toreador, "La fleur que tu m'avais jeté/de bloem die naar me wierp" enz enz. meeslepen van het ene naar het andere muzikale hoogtepunt. Meezingen met deze groots opgezette, kleurrijke productie vanuit de Parijse Opéra Bastille is niet verboden!

De Franse mezzo-spopraan Béatrice Uria-Monzon zingt de titelrol, zij heeft Carmen in de grootste operahuizen ter wereld vertolkt. Andere solisten zijn oa Sergei Larin-Don José, Norah Amsellem-Micaela, Gino Quilico-Escamillo, Frank Ferrari-Zuniga, verder zien en horen we dansers, het (kinder-)koor en orkest van l’Opéra National de Parijs olv de Franse dirigent Frédéric Chaslin. **George Bizet; Carmen

Akte I;
Op een plein bij een sigarettenfabriek in het Spaanse Sevilla geven soldaten commentaar op de stedelingen, één van hen is Micaëla, een boerenmeisje; zij vraagt ​​naar een ​​korporaal genaamd Don José. Moralès (een andere korporaal) vertelt haar dat hij zal terugkeren bij de wisseling van de wacht. De aflossingswacht, onder leiding van luitenant Zuniga, arriveert spoedig en José verneemt van Moralès dat Micaëla naar hem op zoek is geweest. Wanneer de fabrieksbel gaat, komen de mannen van Sevilla samen om naar de vrouwelijke arbeiders te kijken, en dan vooral naar hun favoriet; Carmen. Zij vertelt haar bewonderaars dat liefde gratis is en zich niet aan regels houdt. Slechts één man besteedt geen aandacht aan haar: Don José. Carmen gooit een bloem naar hem en de meisjes gaan weer aan het werk. José pakt de bloem op en verstopt hem als Micaëla terugkomt. Ze brengt een brief van José's moeder, die in een dorp op het platteland woont. Terwijl hij de brief begint te lezen, vertrekt Micaëla. José staat op het punt de bloem weg te gooien als er een gevecht uitbreekt in de fabriek tussen Carmen en een ander meisje. Zuniga stuurt José om de zigeunerin op te halen. Carmen weigert de vragen van Zuniga te beantwoorden en José krijgt de opdracht haar naar de gevangenis te brengen. Alleen gelaten met hem, verleidt ze José met een voorstel voor een afspraakje in de herberg van Lillas Pastia. Verblind en welhaast gehypnotiseerd stemt hij ermee in haar te laten ontsnappen. Terwijl ze naar de gevangenis vertrekken, ontsnapt Carmen. Don José wordt gearresteerd.

Akte II;
Carmen en haar vriendinnen Frasquita en Mercédès vermaken de gasten in de herberg. Zuniga vertelt Carmen dat José zojuist is vrijgelaten. De stierenvechter Escamillo komt binnen, opscheppend over de geneugten van zijn beroep, en flirt met Carmen, maar die vertelt hem dat ze al iets met iemand anders heeft.
Nadat de herberggasten met Escamillo zijn vertrokken, leggen de smokkelaars Dancaïre en Remendado hun laatste plan uit aan de vrouwen. Frasquita en Mercédès willen wel helpen, maar Carmen weigert omdat ze verliefd is. De smokkelaars trekken zich terug als José nadert. Carmen wekt zijn jaloezie door hem te vertellen hoe ze voor Zuniga danste. Ze danst nu voor hem, maar als er een trompetsignaal klinkt, zegt hij dat hij terug moet naar de kazerne. Carmen bespot hem. Om zijn liefde te bewijzen, laat José haar de bloem zien die ze naar hem heeft gegooid en bekent hoe de geur van de bloem ervoor zorgde dat hij de hoop niet verloor tijdens zijn gevangenschap. Ze is niet onder de indruk: als hij echt van haar hield, zou hij het leger in de steek laten en zich bij haar aansluiten in een leven van vrijheid in de bergen. José weigert, en Carmen dwingt hem te vertrekken. Zuniga stormt binnen en in een jaloerse woede vecht José hem aan. De smokkelaars keren terug en ontwapenen Zuniga. José heeft nu geen andere keuze dan zich bij hen aan te sluiten.

Akte III;
Carmen en José maken ruzie in de berghut van de smokkelaars. Ze geeft toe dat haar liefde aan het vervagen is en adviseert hem om terug te keren naar zijn moeder. Wanneer Frasquita en Mercédès de kaarten lezen om hun lot te voorspellen, voorzien ze liefde en rijkdom voor zichzelf, maar de kaarten die ze voor Carmen lezen voorspellen voor haar en voor José de dood. Micaëla verschijnt, bang voor de bergen en bang om de vrouw te ontmoeten die José in een crimineel heeft veranderd. Ze verstopt zich als er een schot klinkt. José heeft geschoten op een indringer, die Escamillo blijkt te zijn. Hij vertelt José dat hij Carmen is komen zoeken, en de twee mannen vechten. De smokkelaars halen de vechtjassen uit elkaar en Escamillo nodigt iedereen, Carmen in het bijzonder, uit voor zijn komende stierengevecht. Als hij weg is, komt Micaëla tevoorschijn en smeekt José om naar huis terug te keren. Hij stemt ermee in als hij hoort dat zijn moeder op sterven ligt, maar voordat hij vertrekt laat hij Carmen weten dat ze elkaar zullen terugzien.

Akte IV;
Terug in Sevilla; een menigte juicht de stierenvechters toe die op weg zijn naar de stierenvechtarena. Carmen arriveert aan Escamillo's arm, Frasquita en Mercédès waarschuwen haar dat José in de buurt is. Onbevreesd wacht ze buiten bij de ingang terwijl de menigte de arena betreedt. José verschijnt en smeekt Carmen om het verleden te vergeten en een nieuw leven met hem te beginnen. Ze vertelt hem kalm dat hun affaire voorbij is: ze is vrij geboren en vrij zal ze sterven. Men hoort de menigte Escamillo juichen. José blijft proberen Carmen terug te winnen. Ze doet zijn ring af en gooit hem naar zijn voeten voordat ze naar de arena gaat. José steekt haar dood..............

Ik wens u heel veel luister- én kijkplezier bij de geniale muziek van George Bizet.

Met vriendelijke groet,

Coen Jansen

*
*

Wat is Ledenservice ZuidZorg?

Ledenservice ZuidZorg is een zelfstandige vereniging die er is voor en door onze leden. We zetten ons in op het gebied van welzijn en zelfredzaamheid.

Dit doen we door het voorzien van informatie en kennis, het organiseren van activiteiten en het aanbieden van een relevant ledenpakket.